نقش آسانی ها و دشواری ها در تکامل زندگی مادی و معنوی
غوطه وری در ناز و نعمت و دوری از سختی ها عامل ناتوانی
اگر محنت ها و رنج ها نباشند، بشر تباه می گردد، خداوند می فرماید: «لَقَد خَلَقْنا إِلانسانَ فی کبدٍ: ـ انسان را در رنج و سختی آفریدیم.» ولی باز می فرماید: «ان مع العسر یسرا ـ هر سختی آسانی را به همراه دارد.»آدمی باید مشقت ها را تحمل کرده و سختی ها را بر دوش کشد تا هستیِ لایق خود را بیابد. سختی ها و شدائد تازیانه تکامل همه موجودات و بالاخص انسان اند.
امام علی علیه السلام در طی نامه ای به عثمان بن حنیف ـ فرماندار بصره ـ می فرماید که در ناز و نعمت زیستن و از سختی ها دوری گزیدن موجب ناتوانی می گردد و زندگی در شرایط دشوار، آدمی را نیرومند و چابک می سازد و جوهر هستی او را آب دیده و توانا می گرداند، در قسمتی از آن نامه آمده است: «درخت بیابانی چوبش سخت تر است و درخت های سبز و خرم پوستشان نازک تر و گیاهان بیابانی شعله آتششان افروخته تر و بادوام تر است».