نقش آسانی ها ودشواری ها درتکامل زندگی مادی ومعنوی
نقش شدائد در سازندگی انسان
راه حل واقع بینانه
وجود کژی ها و کاستی ها و انواع شرور و آلام در کتاب تکوین الهی، در دید نخست، ذهن هر انسانی را آزرده و شبهه ها و اشکال هایی را متوجه صفت عدالت و حکمت الهی می کند؛ او با خود می گوید چرا خداوندی که قادر بر همه امور و عالم نسبت به همه چیز و خیرخواه محض است، اجازه داده است که این همه کاستی در ساختار عالم ماده پدید آید؟
از سوی دیگر تقسیم به ظاهر غیر عادلانه خیرات و شرور عالم، ذهن آدمی را آزار می دهد؛ او با خود می پندارد که اگر انسان ها همگی مخلوق الهی اند؛ پس چرا هدایای الهی مساوی تقسیم نشده است. گویا در این دنیا سهم برخی، چیزی جز انواع دردها و مصیبت های طاقت فرسا نیست!
فلاسفه ی الهی به چنین شبهه هایی پاسخ های گوناگونی داده اند که که در مقاله قبلی به آن ها اشاره شده است. ما در این مجال به دنبال نقد این پاسخ ها نیستیم؛ ولی نکته ی قابل توجه آن است که ظاهراً نه با «عدمی خواندن شر» رنجِ دردمندان فروکش می کند و نه با «ضروری و انفکاک ناپذیر دانستن شرور از خیرات عالم» دور افتادگان از سفره ی فیض الهی، از آن برخوردار می گردند.
